GAMBAROGNO
De Gambarogno Rivièra, langs de oostelijke oevers van het Lago Maggiore, staat bekend om zijn zonovergoten zomers, pittoreske dorpjes met smalle geplaveide straatjes en uitdagende trappen naar hoger gelegen nederzettingen de “Monti”. Dankzij het milde klimaat met een gemiddelde jaartemperatuur van 15°C heeft Gambarogno een grote verscheidenheid aan bloemen en planten. De botanische tuin van Gamboragno gelegen tussen Piazzogna en Vairano op de heuvel is hier een voorbeeld van. De entree voor de botanische tuin kost in 2025 8 CHF terwijl de botanische tuin in Carona, San Grato, groter is en entreevrij. Gambarogno strekt zich uit van de Magadino-vlakte tot aan de Italiaanse grens Dirinella. De berg Gambarogno zelf is het eenvoudigst te bereiken vanuit Alpe di Neggia, halverwege de route naar Indemini. Vanuit Locarno is Magadino eenvoudig met het openbaar vervoer te bereiken per bus, trein maar ook per boot. Nadat we met de boot het meer zijn overgestoken, nemen we in Magadino de bus naar Indemini. We stappen uit in Monti di Fosano-Bivio Piazzogna waar we de wandeling richting Italiaanse grens doen. Het is vroeg in de ochtend maar toch al behoorlijk warm en de zon komt vandaag niet meer van deze berg af, ja als hij ondergaat. De nederzetting Monti di Piazzogna (769m) staat 10 minuten wandelen aangegeven, we hebben vanaf hier al een prachtig uitzicht over de Maggia delta, Ascona en Locarno.
De volgende bergdorpen Monti di Vairano, Mti. di Gerra, Mti. di Saint’Abbondio en Mti. di Caviano zijn door een comfortabel hoogte pad met elkaar verbonden en liggen op ongeveer een uur lopen afstand van elkaar. Na het passeren van de Derbor vallei bereiken we Monti di Vairano (820m), evenals Piazzogna zijn deze onderkomens vaak een tweede thuis of worden ze verhuurd als vakantiebestemming. De rijbaan gaat achter in het dorp over in een smal bergpad met diepe kloven.
We wandelen terug, vanwege de hitte besluiten we in Mti. di Vairano af te dalen naar Sasso di Grumo dat 20 minuten staat aangegeven en vervolgens via Vairano naar S. Nazzaro dat ruim een uur staat aangegeven. Geen verkeerde keuze bleek achteraf. Een groot voordeel van deze wandeling is dat je bij elk gehucht deze wandeling kan aanpassen en naar een dorp beneden kan wandelen waar je dan met de bus of boot weer verbinding hebt met Locarno. Vanaf enkele plaatsen langs de oever van Gambarogno gaan lijnboten naar Locarno, Ascone en andere bestemmingen aan het Lago Maggiore. Bij hotel Sass da Grüm dat zijn deuren voor het seizoen net heeft geopend nemen we een korte pauze. Ondanks de grote parasols zijn de terrassen hier ook warm.
We genieten achter het hotel van een prachtig weids uitzicht. Het yogaparcours dat bij hotel Sass da Grüm begint en de bijzondere energieplaats voor het hotel laten we voor wat het is. We vervolgen enige tijd later de steile wandeling door het bos, over stenen en traptreden van hout bereiken we niet veel later Vairano. De Gambarogno met zijn eindeloze kastanje bossen is een geliefd wandel- en bikegebied, al zijn wij geen fietsers tegen gekomen, waarschijnlijk door het warme weer. We wandelen langs de kerk van San Rocco in Vairano, een rechthoekige gebouw, gebouwd aan het begin van de 17e eeuw, met een eenvoudig koor. Het buitenportiek is gedateerd uit 1854. Onder de vrij recente verflagen zouden zich nog fresco’s bevinden. Een mooie notenhoutenkast uit 1781 blijft voor ons een raadsel waarom deze in de kerk staat.
Langs smalle paden tussen de woningen door bereiken we niet veel later San Nazzaro-Gambarogno. De steile hellingen kenmerken het landschap van de gemeente Gambarogno. San Nazzaro is een modern gehucht onder Gambarogno, de Parochiekerk van San Nazzaro “de Heiligen Nazzaro en Celso” werd in 1790 gebouwd.
Enige dagen later rijden we met lijn 350 naar Dirinella aan de Italiaanse grens, waar we de laatste nederzettingen van de Gambarogno vallei willen bezoeken. Vanuit Dirinella gaat het steil bergopwaarts naar Scaiano, omdat het voorgaande dagen behoorlijk heeft geregend zijn we genoodzaakt om de eerste treden over de “waterval” te lopen. Het water dendert ons tegemoet over de traptreden. De wandeling staat 20 minuten aangegeven maar door de gladde stenen mogen we er gerust enige tijd bijtellen.
In Mti. di Caviano staat het laatste stro-gedekte huis van Tessin. Het is enkele jaren geleden gerestaureerd door de plaatselijke dorpsbelangen van Gambarogno om het originele dak van roggestro, zoals in het verleden gebruikelijk was in ere te herstellen. Deze kennis om dit te bouwen mogen niet verloren gaan. De buitenmuren werden opgetrokken uit droge stenen, d.w.z. dat er geen mortel tussen zit. De muur is minimaal 50 cm dik om hem stabiel te houden en wordt met kleine stenen opgevuld, en houten verbindingen op het dak, daar kwam geen spijker aan te pas.
We genieten achter het hotel van een prachtig weids uitzicht. Het yogaparcours dat bij hotel Sass da Grüm begint en de bijzondere energieplaats voor het hotel laten we voor wat het is. We vervolgen enige tijd later de steile wandeling door het bos, over stenen en traptreden van hout bereiken we niet veel later Vairano. De Gambarogno met zijn eindeloze kastanje bossen is een geliefd wandel- en bikegebied, al zijn wij geen fietsers tegen gekomen, waarschijnlijk door het warme weer. We wandelen langs de kerk van San Rocco in Vairano, een rechthoekige gebouw, gebouwd aan het begin van de 17e eeuw, met een eenvoudig koor. Het buitenportiek is gedateerd uit 1854. Onder de vrij recente verflagen zouden zich nog fresco’s bevinden. Een mooie notenhoutenkast uit 1781 blijft voor ons een raadsel waarom deze in de kerk staat.
Langs smalle paden tussen de woningen door bereiken we niet veel later San Nazzaro-Gambarogno. De steile hellingen kenmerken het landschap van de gemeente Gambarogno. San Nazzaro is een modern gehucht onder Gambarogno, de Parochiekerk van San Nazzaro “de Heiligen Nazzaro en Celso” werd in 1790 gebouwd.
Dat de torens los van de kerk staan is typerend voor de dorpen in Ticino, veelal vierkant van vorm, vrij slank en hoog gebouwd. Het kruis nabij de toren is gedateerd 1769. Wandelend langs mooie promenades bereiken we Gerra-Gambarogno aan het Lago Maggiore. De roze gekleurde kerk van Gerra-Gambrogno is gewijd aan de Heiligen Rocco en Sebastian en werd in 1744 gebouwd. Gerra een typisch oud vissersdorp met zijn kleurrijke huizen en smal geplaveide straatjes.
Terug gaat het met de bus en boot naar het historisch centrum van Gambrogno, het oude vissersdorp Vira. Een onvervalste dorpskern, smalle straatjes met geplaveide rivierkeien is kenmerkend voor Vira. De huidige parochiekerk van de heiligen Petrus en Paulus is deels gebouwd op een kunstmatig terras aan de oever van het Lago Maggiore. Het dateert uit de jaren 1613-1615 en werd begin 1800 in Neoklassieke stijl verbouwd. De klokkentoren aan de westkant van de kerk werd in 1852 verhoogd. De kerk heeft buiten het hoofdaltaar, twee rijk versierde zijaltaren waarvan het stukwerk uit de jaren 1615-1630 dateren. Het oratorium van de Heilige Maria Magdalena staat midden in het oude stadsdeel, een mooie dorpskern met dicht tegen elkaar staande huizen, waartussen smalle straatjes met geplaveide rivierkeien. Door het dorp loopt een kunstroute, muurschilderingen aan woningen uit 1970 zijn door kunstenaars in 2010 gerestaureerd. Het grootste dorp van de Gambarogno vallei is Magadino, dat hiervoor al eerder werd besproken op deze website.
Enige dagen later rijden we met lijn 350 naar Dirinella aan de Italiaanse grens, waar we de laatste nederzettingen van de Gambarogno vallei willen bezoeken. Vanuit Dirinella gaat het steil bergopwaarts naar Scaiano, omdat het voorgaande dagen behoorlijk heeft geregend zijn we genoodzaakt om de eerste treden over de “waterval” te lopen. Het water dendert ons tegemoet over de traptreden. De wandeling staat 20 minuten aangegeven maar door de gladde stenen mogen we er gerust enige tijd bijtellen.
Aangekomen in het dorp achter het Oratorium van San Bernardo in Scaiano nemen we even rust en genieten hier van het mooie uitzicht. Vervolgens wandelen we door het dorp en maken enkele foto’s en vervolgen de wandelroute langs de heliplaats richting Monti di Caviano oftewel in de volksmond Cento Campi.
In Mti. di Caviano staat het laatste stro-gedekte huis van Tessin. Het is enkele jaren geleden gerestaureerd door de plaatselijke dorpsbelangen van Gambarogno om het originele dak van roggestro, zoals in het verleden gebruikelijk was in ere te herstellen. Deze kennis om dit te bouwen mogen niet verloren gaan. De buitenmuren werden opgetrokken uit droge stenen, d.w.z. dat er geen mortel tussen zit. De muur is minimaal 50 cm dik om hem stabiel te houden en wordt met kleine stenen opgevuld, en houten verbindingen op het dak, daar kwam geen spijker aan te pas.
De balken werden namelijk met houten deuvels verbonden en de bundels stro werden met twijgen vastgezet. We wandelen verder door het dorp en dalen af richting Caviano. Een verkeerde keus bleek achteraf, de wandelroute was nog slechter dan de heenweg naar Cento Campi.
Glibberend en glijdend komen we beneden en wandelen door het dorp Caviano. De kerk van Santa Maria Nascente werd in de 19e eeuw gebouwd op een reeds bestaande kapel. De licht blauwe pastelbeschilderingen van de kerk geven het geheel een helder aangezicht. Langs de kerk en een oude wasplaats van Caviano wandelen we over de rijbaan richting de kantonnale weg waar de bus ons weer naar het treinstation brengt. We kijken terug op een zware glibberige wandeling.
